Í dag erum við að mennta nemendur sem verða á vinnumarkaði fram til 2070 eða jafnvel lengur. Hvað skiptir máli að við kennum þeim og þjálfum þau í? Ef ég lít til baka þá finnst mér margt í minni menntun á Íslandi eftir miðja síðustu öld hafa verið tímasóun og í versta falli til skaða og minnir á frasann „Haltu kjafti, hlýddu og vertu góð“.

Ég hugsa stundum um allt sem ég hefði getað lært og fengið þjálfun í á þessum tíma en var ekki stór hluti af formlegri menntun, t.d. nýsköpun, samskipti og hópvinnu, halda fyrirlestra og rökræða. Í staðinn var mikið lagt upp úr að hafa fallega rithönd, geta margfaldað saman stórar tölur og að vita hvað framleitt var í helstu borgum Evrópu eða í löndum sem eru ekki til lengur. Mér dettur helst í hug „useless information“ þegar ég hugsa um allt sem tíma mínum var eytt í að læra öll þau ár sem ég var í skóla.

En hver er staðan í dag?
Spjallforritið eða spjallmennið ChatGPT fór á flug í nóvember 2022 en forritið byggir á GPT, gervigreindartækni, sem byrjaði að fara yfir efni á internetinu eftir 2020 og notar þann grunn (og nýrra efni) til að skrifa um næstum því hvað sem er fyrir notandann.

Margir telja að menntun eins og hún er skilgreind í dag sé í hættu þegar nemendur hafa auðveldan aðgang að tækni eins og ChatGPT þar sem hægt er að töfra fram skýr og ítarleg svör við flóknum spurningum og láta skrifa fyrir sig texta og þýða. Ein lausn á þessum vanda sem kennarar standa frammi fyrir er að hverfa til fortíðar, til síðustu aldar og láta nemendur skrifa próf- og verkefnalausnir með penna á pappír, án þess að nota nokkur tæki sem tengjast internetinu. Einnig er rætt um að auka munnlega frásögn nemenda og munnleg próf.

En, er þetta rétt nálgun?
Af hverju eigum við ekki að bjóða nemendum frjálsa notkun á ChatGPT í námi sínu? Sá tími er einfaldlega liðinn að nemendur þurfi að vera með fallega rithönd og næstum því rithöfundar til að skila af sér góðum skriflegum verkefnum. Ritun er auðvitað mikilvæg og getur verið þjálfun í að hugsa skýrt og tjá sig. En það skiptir líka miklu máli að nemendur geti greint og metið gögn og dregið saman aðalatriði og nýtt við lausn verkefna, rökrætt og komið fram og kynnt munnlega lausnir á mismunandi formi og sett í samhengi.

Við þurfum einfaldlega að aðlaga okkur að nýjungum og skoða kennsluaðferðir og námsmat í því samhengi. Í stað þess að banna nemendum að nota tæki eins og ChatGPT þá þurfum við að kenna þeim að nota þessa nýjung á öflugan hátt og gæta vel að siðferði og falsi.

Það má gera ráð fyrir að notkun gervigreindar eigi bara eftir að aukast og því þurfa nemendur að fá þjálfun í að nýta þessa möguleika og vita hvernig á að meta gæði, nákvæmni og uppruna gagna. Nemendur þurfa að læra að semja vel skipulagðan, samhangandi texta sem getur verið blanda af gervigreindartexta og eigin skrifum. Nemendur þurfa að læra hvernig á að vinna með gervigreind til að bæta og auka mannlega sköpunargáfu með þeim krafti sem gefið er í skyn að gervigreindin muni bjóða upp á á miðri 21. öldinni.

Hvað finnst ChatGPT?
Til að heyra álit ChatGPT á þessu máli þá bað ég um 300 orða texta um kosti og 300 orð um galla þess að nota gervigreind í námi og kennslu. Byrjum á kostunum sem ChatGPT taldi upp (með smá textabreytingum frá mér).

Jákvæð áhrif ChatGPT á menntun
ChatGPT, háþróað gervigreindarverkfæri, hefur og getur haft veruleg jákvæð áhrif á menntun. Einn helsti kostur þess er hæfileikinn til að veita einstaklingsmiðaða námsupplifun. Ólíkt kennslu í hefðbundnum kennslustofum, þar sem oft er erfitt að mæta fjölbreyttum þörfum nemenda, býður ChatGPT upp á sérsniðna aðstoð. Til dæmis geta nemendur nýtt sér ChatGPT til að fá útskýringar á erfiðum hugtökum, fá sérsniðnar útskýringar og æft verkefni sem passa við þeirra námsþörf. Þessi áhersla á einstaklinginn hjálpar nemendum að skilja betur flókið efni og getur þannig bætt námsárangur þeirra.

Auk þess bætir ChatGPT rit- og tungumálakunnáttu nemenda. Ritun er mikilvægur þáttur í menntun og til að ná tökum á henni þarf stöðuga æfingu og endurgjöf. ChatGPT getur veitt tafarlausa endurgjöf á málfar, stíl og uppbyggingu, sem gerir nemendum kleift að læra af mistökum sínum í rauntíma. Þessi hröðu viðbrögð hjálpa nemendum ekki aðeins að bæta ritfærni sína heldur einnig að hugsa gagnrýnið og skapandi við samningu ritgerða og annarra skriflegra verkefna.

Fyrir kennara er ChatGPT einnig verðmætt verkfæri sem dregur úr vinnuálagi sem fylgir gerð kennsluáætlana, prófa og kennslugagna. Með því að framleiða efni á skilvirkan hátt, gefur ChatGPT kennurum meiri tíma til að einbeita sér að t.d. samskipta- og nemendamiðaðri kennslu. Ennfremur getur ChatGPT hjálpað kennurum að bera kennsl á atriði þar sem nemendur eiga í erfiðleikum sem getur leitt til árangursríkari kennsluaðferða.

Einnig stuðlar ChatGPT að auknu jafnrétti í menntun. Möguleikinn á fjöltyngi og aðlögunarhæfni gervigreindar gerir menntun aðgengilegri nemendum með mismunandi tungumálabakgrunn, sem hjálpar til við að brúa tungumálahindranir og tryggir að allir nemendur fái þann stuðning sem þeir þurfa.

Að lokum býður samþætting ChatGPT í menntun upp á fjölmarga kosti, allt frá einstaklingsmiðaðri námsupplifun og bættri ritfærni til stuðnings við kennara og aukins jafnréttis. Þegar það er notað með yfirvegun getur ChatGPT bætt námsupplifun nemenda og kennara verulega.

Neikvæð áhrif ChatGPT á menntun
Þó að ChatGPT bjóði upp á verkfæri til að efla menntun, vekur notkun þess einnig verulegar áhyggjur sem gætu haft neikvæð áhrif á námsferlið. Eitt helsta vandamálið er möguleg rýrnun á akademískum heilindum. ChatGPT getur búið til ritgerðir, leyst vandamál og jafnvel líkt eftir mannlegum samtölum, sem gerir það freistandi fyrir nemendur að nota gervigreind til að klára verkefni sín. Þetta traust á gervigreind getur leitt til aukningar á ritstuldi og akademískum óheiðarleika þar sem nemendur gætu skilað inn efni sem gervigreind hefur búið til. Þetta getur grafið undan menntunarferlinu, þar sem þróun sjálfstæðrar hugsunar og gagnrýnnar greiningar er lykilatriði.

Einnig getur notkun ChatGPT dregið úr þróun gagnrýninnar hugsunar. Menntun snýst ekki eingöngu um að afla sér upplýsinga, hún snýst einnig um að læra að vinna úr og meta þessar upplýsingar. Þegar nemendur treysta á ChatGPT til að búa til svör eða skrifa ritgerðir, þá sleppa þeir við andlega vinnu sem þarf til að vinna verkefnið, hugleiða efnið og mynda eigin rök. Þetta getur leitt til yfirborðslegs skilnings á námsefninu og minnkaðrar hæfni til að hugsa gagnrýnið og leysa vandamál sjálfstætt.

Annað áhyggjuefni eru útbreiðsla rangra upplýsinga. Þótt ChatGPT sé fært um að framleiða vel skrifaðan og samhangandi texta, er hann ekki alltaf réttur. Svör gervigreindarinnar byggjast á mynstrum sem hún hefur lært úr gríðarlegu magni gagna, sem geta innihaldið ónákvæmni eða verið hlutdræg og jafnvel röng. Nemendur sem treysta á ChatGPT án þess að meta útkomuna á gagnrýninn hátt eiga á hættu að taka upp og dreifa röngum upplýsingum, sem flækir enn frekar menntunarferlið.

Að lokum, þó að ChatGPT bjóði upp á marga kosti, má ekki horfa fram hjá neikvæðum áhrifum þess á menntun. Möguleikinn á akademískum óheiðarleika, rýrnun gagnrýninnar hugsunar og hættan á útbreiðslu rangra upplýsinga eru verulegt áhyggjuefni sem kennarar og nemendur þurfa að takast á við með varkárni.

Og hvað svo?
Líklega er best að bæði kennara og nemendur skoði vel kosti og galla gervigreindar því við þurfum að hafa gott yfirlit yfir stöðuna til að geta unnið vel úr henni. Mitt álit er að kennara eigi að taka gervigreind og ChatGPT með opnum huga og skoða hvernig er hægt að kenna nemendum að nýta hana til góðra verka.

Heimildir sem ég gluggaði í m.a.:

• Perspective (researchgate.net). (n.d.). Sótt frá: https://www.researchgate.net/publication/369033654_ChatGPT_and_the_Entangled_Evolution_of_Society_Education_and_Technology_A_Systems_Theory_Perspective
  
• ChatGPT in education: Methods, potentials, and limitations – ScienceDirect . (n.d.). Sótt frá: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2949882123000221
  
• How ChatGPT Can Improve Education, Not Threaten It | Scientific American. (n.d.). Sótt frá:  https://www.scientificamerican.com/article/how-chatgpt-can-improve-education-not-threaten-it/
  
• What Is ChatGPT and How Is It Used in Education? (edweek.org). (n.d.). Sótt frá: https://www.edweek.org/technology/what-is-chatgpt-and-how-is-it-used-in-education/2023/01

Höfundur: Ásrún Matthíasdóttir, lektor við Háskólann í Reykjavík