Tímaritið Tölvumál kemur út í haust og óskum við eftir greinum í blaðið.

Notið sumarið til að skrifa grein í blaðið eða fyrir vefinn 😉

Í síðustu viku sat ég í heita pottinum og heyrði þrjá háskólanema ræða saman. Þeir voru stoltir tölvunarfræðinemar en þóttu heimaverkefnin strembin. Þeir viðurkenndu hvor fyrir öðrum að hafa notað ChatGPT til að leysa þau.

Háskóli Íslands er með vefsíðu um notkun gerfigreindar í náminu: https://gervigreind.hi.is/. Mér sýnist meginreglan vera að taka fram ef hún var notuð, rétt eins og að geta heimilda. Á síðunni er tekið fram að háskólinn getur ekki séð hvort gerfigreind var notuð.

Núna eru hveitibrauðsdagarnir. Einstaklingar spjalla við gerfigreindina og sjá möguleikana með eigin augum. Stórfyrirtækin ráða ráðum sínum.

Eftir tvo mánuði var ChatGPT komið með tvær milljónir notenda sem greiða 20 dollara á mánuði. Þar að auki eru tuttugu milljón manns sem borga ekkert. Hefur þú efni á áskrift? Hefur þú efni á að vera ekki með áskrift?

OpenAI er núna að auka hlutafé sitt um tólf þúsund milljarða króna. Nýjasta útgáfa Windows 11 verður með tengingar við gerfigreindina. Áskrift einstaklinga mun því ekki ráða úrslitum um stefnu fyrirtækisins.

Ég veit ekki með aðra, en ég er þegar farinn að líta á ChatGPT sem persónulegan ráðunaut og er farinn að spyrja hana persónulegri spurninga en ég gerði fyrst. Ég gúggla minna. Allt sem ég spyr um, hlýtur að bætast í safn upplýsinga um mig.

Það er erfitt að ímynda sér að heilræðin sem hún veitir séu bara leit í gömlum færslum á vefnum en þannig virkar hún víst. Endurvinnsla gamalla hugsana. Það virðist duga til að þóknast mér. Hún þarf ekki að vera leiftrandi original til að vera mjög gagnleg. Ef ég reyni að ögra henni með fíflalátum eða reyni að vera með húmor fer hún ekki beinlínis á flug.

Hún viðurkennir það líka sjálf, segist ekki hafa húmor, meðvitund eða sannfæringar, bara samantektir. Mínar hugsanir eru líka flestar endurtuggðar frá einhverjum öðrum svo ekki kasta ég steinum.

Það má ræða hvort gerfigreindin sé alvöru greind en ég held að flestum sé sama. Hún er þegar orðin ómetanlegur vinnuhestur fólks sem er að taka saman innihald skjala eða vinna þarfagreiningar. Ólíkt undanförnum tískubylgjum eins og sýndarveruleiki eða kryptó, hitti hún beint í mark og ég held ekki að hún sé á förum.

Hvað gerist næst?
Hún er þolinmóður kennari. Hún veitir læknis og sálfræðiaðstoð. Hún er örugglega góð í að færa bókhald. Þýða bækur. Forrita.

Þegar ég skrifa þetta les ég að framkvæmdastjóri Storytel á Íslandi vonast til þess að fleiri bækur verði íslenskum lesum aðgengilegar með hjálp gerfigreindar sem þeir ætla að taka í notkun. Ekki sé ætlunin að taka þýðendur út úr ferlinu. Yeah - about that.

Hún þarf ekki að vera ofboðslega klár til að geta gert fullt af fólki atvinnulaust. Einhver sagði að hún væri með 120 IQ. Gætum við þurft að taka upp borgarlaun?

Í næstu útgáfu Windows 11 verður „Copilot“ sem er eins og „Siri“ á sterum. Copilot er í stöðugu sambandi við ChatGPT og getur stjórnað Excel, Word og Windows stillingum. Windows 11 verður þá eins og tölvan í Star Trek sem hlýðir töluðum skipunum. „Clippy the paperclip“ fær uppreisn æru.

Þegar mótöldin komu á markað voru þau bönnuð af pósti og síma af því þau gátu hringt án þess að mannshöndin kæmi nærri. Erlendar bíómyndir mátti ekki sýna nema þær væru textaðar. Nú munu svona einfaldar reglusetningar ekki duga til. Ég vona að við fáum tíma til að koma okkur saman um gerfigreindina en fyrirtækin sem vinna að henni hafa sjálf beðið um að þær verði settar.

Mér vitanlega eru engin lög til á Íslandi sem sporna við Facebook eða Google. Við höfum ekki einu sinni reynt þótt umræðan hafi verið mikil um skaðleg áhrif samfélagsmiðla.

Þetta er sennilega ekkert sem við getum sett lög um á landsvísu, sennilega verður það Evrópusambandið eða alþjóðasamtök.

Ef hömlur verða settar á gerfigreind innan einhverra landssvæða mun þróunin færa sig á önnur svæði í heiminum. Herir allra landa munu nýta gerfigreind, til upplýsingaöflunar og skipulagningar. Ég get ekki byrjað að ímynda mér hvernig við fylgjumst með eða stjórnum þeirri þróun.

ChatGPT sem er opið féll víst á lögfræðiprófi en GPT-4 sem er í áskrift stóðst það víst með glans. Prófið reynir víst á talsvert meira en þurra upptalningu á staðreyndum.

ChatGPT er frá OpenAI og forstjórinn heitir Sam Altman. Hann er 38 ára. Þegar Mark Zuckerberg byrjaði með Facebook í Harvard var Altman í Stanford. Altman hætti í háskóla án þess að klára, rétt eins og Bill Gates, og Steve Jobs og Mark Zuckerberg. Altman markaðssetti fyrst keppinaut við Facebook sem hét Loopt, svo hann hefur verið lengi að og reynt ýmislegt.

Í öðrum fyrirtækjum sem hann á er verið að reyna að hægja á öldrun og gera tveim mönnum kleift að eiga saman börn. Svo er hann sjálfur á biðlista hjá fyrirtækinu Nectome sem vinnur við að hlaða heilum fólks í skýið.

OpenAI átti að vera „non-profit“ og „open source“ og Elon Musk var með honum í þessu framan af en bæði breyttist árið 2018. Nú er fyrirtækið hagnaðardrifið og í meirihluta eigu Microsoft.

Altman er sjálfur farinn að biðja um lagalegt eftirlit með gerfigreind. Menn hafa líkt honum við Oppenheimer en hann vildi líka setja lög um kjarnorku sem hann meðhöndlaði. Þeir eiga líka sama afmælidag, 22. apríl. Altman sér fyrir sér stofnun eins og IAEA er fyrir kjarnorkuna.

Í viðtali við „The Atlantic“ segist hann hafa sett ChatGPT viljandi svolítið snemma á markað til að leyfa mannkyninu að bregðast við gerfigreind á meðan hún er enn þá svolítið veikluleg.

ChatGPT er ekki farið að tala með mannsröddu og það getur ekki búið til myndir eða lesið skjöl. Þetta verður væntanlega fljótt að breytast. Leikarar eru þegar farnir að lesa inn raddir fyrir hana. Ekki samt Scarlett Johanson mér vitanlega.

Það sem veldur mér áhyggjum er samfélagið sem gerfigreindin kemur inn í. Við höfum sett okkur á netið, það sem við erum og gerum og kaupum. Við vorum borgarar, svo urðum við neytendur og nú erum við eiginlega varan.

Kapítalisminn hefur aldrei haft það svona gott. Það er nánast eins og við viljum láta hann greina okkur og smætta í undirflokka til þess að geta þó tilheyrt einhverjum hópi. Umræðan á netinu er svo oft í skotgröfum milli manneskja sem skilgreina sig þröngt og samfélagsmiðlarnir ýta undir það. Við treystum hvort öðru minna, lýðræðið hefur ekki grætt á netvæðingunni þrátt fyrir góðar vonir um „arabíska vorið“.

Á meðan ég ræði við gerfigreindina um mín persónulegu mál, ræðir hún við eigendur sína um mig. Gagnasöfnunin um okkur mun halda áfram. Gerfigreindin mun verða minn persónulegi vinur sem segir mér hvað er í fréttum og hvaða flugmiða ég á að kaupa til útlanda. Ég og hún verðum sammála um flesta hluti.

Hvorki Google né Facebook ætluðu að gera neitt slæmt og OpenAI ætlar það ekki heldur, heyrist mér á Sam Altman.

Ef okkur tekst að beisla gerfigreindina mun það kosta okkur endurskoðun á samfélaginu og hvaða gildi við höfum. Vonandi tekst það.

Það er algengt að lén flakki á milli nafnaþjóna. Oft biðja þjónustuaðilar um breytingu á skráningu tæknilegs tengiliðar hjá ISNIC. Markmiðið með þessu er að geta tekið yfir lén og aðstoðað notendur við að tengja þau við sína þjónustu. Við ráðleggjum eigendum léna að forðast slíkar aðgerðir og hafa nafnaþjóna á einum stað.

Hallur Þór Sigurðarson er lektor við viðskiptafræðideild í Háskólanum í Reykjavík og forstöðumaður með meistaranámi þeirrar deildar. Tölvumál ákváðu að heyra í honum og fá hans sýn á það aukna pláss sem gervigreind er að taka sér í námi og starfi.

Vegagerðin nýtir allskonar tækni til að þjónusta vegakerfin i landinu. Til að tryggja öryggi er meðal annars myndtækni nýtt til að fylgjast með mikilvægum svæðum í rauntíma. Í myndavélum er gervigreind nýtt í síauknum mæli til að greina myndefni og fleira. Genetec framleiðir eftirlitskerfi til að greina myndir og vara við frávikum, hættu og fleira og fagnaði, árið 2023, 20 ára afmæli. Við tókum viðtal við forstjóra Genetec, Pierre Racz, um gervigreind, þróun og eflingu tækni í GIT Security.

Hröð þróun rafrænnar tækni hefur marvísleg áhrif á líf og störf okkar allra. Til að ræða það getur verið gagnlegt að byrja á að skýra muninn á gagnavæðingu (digitization, stafgerving) og stafrænni umbreyting eða innleiðingu (digitalization). Hið fyrra, gagnavæðing, felur í sér að umbreyta gögnum á stafrænt form, sem er grunnskrefið í stafrænni umbreytingu og hófst um 1960 og hefur haft mikil áhrif á líf okkar í hinum vestrænan heimi. Stafræn umbreyting eða innleiðing er flóknara ferli þar sem verið er að nota stafræna tækni, upplýsingar, gögn og fleira til þróunar á samfélaginu og má segja að þessi þróun hafi komist á skrið um 2000 en farið mishratt. Hröð þróun á gervigreind hefur komið stafrænni umbreytingu á flug undanfarinn áratug eða svo og í dag er jafnvel verið að tala um að færa það sem hefur verið manndrifið yfir í hugbúnaðardrifið eða gervigreindardrifið. Nærtækasta dæmið er líklega ChatGPT sem hægt er að lýsa sem spjallmenni með gervigreind sem virðist eiga svör við flestu og getur skrifað um allt og ekkert, stundum vel en stundum ekki.

Tækni, tæki, tól og kerfi sem flokkuð eru sem „gervigreind” hafa verið áberandi umræðuefni í fjölmiðlum og eflaust ekki farið fram hjá neinum sem starfar í tæknigeiranum. Samhliða umræðunni um þau tækifæri sem gervigreindartækni er talin bjóða atvinnuvegum hafa áhrif hennar og mögulegar ógnir verið mörgum ofarlega í huga. Tölvutæknin hefur þegar valdið miklum breytingum á samfélaginu og hún mun halda því áfram um ókomna tíð. Margir telja að breytingarnar séu af hinu góða þegar á heildina er litið en umræða um neikvæð áhrif tækninnar á samfélagið fer vaxandi.

Ég hef ég fylgst með og upplifað sjálfur áhrif hljóðbóka á nám. Þessi námsmáti, sem einu sinni var valkostur fárra og er núna valkostur flestra, hefur breyst í mikilvægt námstæki. Hljóðbækur bjóða upp á ógrynni af kostum sem geta endurmótað það hvernig nemendur eins og ég taka þátt í námi í t.d. við lestur bókmennta og margskonar fræðilegt efni. Í þessari grein mun ég skoða notkun hljóðbóka í námi, ræða kosti þeirra, áskoranir og möguleika þeirra til að efla námsupplifun.

Við ákváðum að slá á þráðinn hjá umtalaðasta aðila gervigreindarheimsins um þessar mundir: ChatGPT. Þar sem gervigreindin hefur lært íslensku fór viðtalið að sjálfsögðu fram á því tungumáli. Einu breytingarnar sem gerðar voru á svörum voru smá styttingar hér og þar og leiðréttingar á stafsetningu og málfræði – sem voru furðu fáar.

Sýndarveruleiki er ekki eitthvað nýtt en fyrsti sýndarveruleikinn hefur verið kenndur við Ivan Sutherland, var kallaður „The Sword of Damocles“ og var búinn til árið 1968. Þessi sýndarveruleiki var mikilvægt skref í sögu sýndarveruleikans og markar upphaf tækni sem síðar hefur þróast og nýst í mörgum greinum, þar á meðal í námi og kennslu (Barnard. D, 2023).