Íslenska er ótrúlega mikilvægt verkfæri sem við höfum. Það er mikilvægt að tungumálið deyi ekki út, hinsvegar eru skiptar skoðanir um hversu mikið og hvernig hún megi þróast. Sumir vilja þýða öll orð og búa til séríslensk nýyrði yfir allt, sum þeirra eru vel heppnuð en önnur ekki. Til að nýyrði komist í almenna notkun þarf það að vera þjálla en aðlagað tökuorð gæti orðið, eða gagnsætt samsett orð.

Margir eru viðkvæmir fyrir því að bæta tökuorðum í íslensku, en fólk gleymir að með tímanum verður tökuorðið hluti af íslensku. Einhverstaðar verða öll orð að verða til og eru tökuorð ekki endilega af verri endanum, heldur endurspegla þau sögu okkar. Fáir setja sig upp á móti orðinu „bíll” nú til dags, en hörðustu íslenskuunnendur ættu sennilega frekar að nota orðið „sjálfrennireið” ef þeir vilja forðast tökuorð. Okkur þykir flestum hinsvegar vænt um dönsku tökuorðin okkar nú til dags, öfugt  við skoðanir margra á nýlegri enskum tökuorðum.

Sem námsmaður á háskólastigi hef ég æfst í því að skipta á milli íslensku og ensku þegar kemur að námsefninu. Bækurnar sem við lærum eru nánast undantekningarlaust á ensku. Fyrirlestrar og glósur frá kennurum eru hinsvegar oftast á íslensku en þurfa kennarar þá alltaf að láta ensk heiti fylgja með. Það er nauðsynlegt svo við nemendurnir getum tengt saman efni úr fyrirlestri við námsbækur. Stundum er enskan jafnvel notuð einhliða í stað þess að berjast við að þýða allt yfir á íslensk orð sem enginn notar. Próf og verkefni eru oft skrifuð bæði á íslensku og ensku, eða fræðileg heiti á ensku látin fylgja með. Að sjálfsögðu er leiðinlegt að það þurfi að fara þessa leið, það væri gaman ef alltaf væri hægt að nota íslensku, en að nota ensku líka eykur skýrleika og minnkar líkur á misskilningi. Auk þess er oft auðveldara að leita að frekari upplýsingum um efnið á netinu ef maður veit enska heitið, þar sem oft eru upplýsingar á íslensku af skornum skammti.

Ef allt námsefni væri einungis á íslensku væri erfiðara að sækja áframhaldandi nám eða vinnu erlendis. Það að kunna námsefnið á tveimur tungumálum auðveldar okkur það mjög, sérstaklega ef farið er á enskumælandi markað. Í tækniiðnaðinum er enska sérstaklega mikið notuð og því skiptir miklu máli að kunna fagmál á ensku.

Öðru hverju koma fram áhyggjuraddir um að tæknin sé að skemma íslensku og tungumálið sé að deyja út. Merki um að tungumál sé í útrýmingarhættu er til dæmis þegar fólksfækkun á sér stað meðal þeirra sem tala tungumálið eða fólk hættir að kenna börnum sínum tungumálið [1]. Samkvæmt þessum viðmiðunum er íslenska í góðum farvegi. Meðfólksfjölgun á Íslandi fjölgar þeim sem tala íslensku og við  eru með mikið af rituðu máli á íslensku, sem tæknin styður við. Facebook veitan manns er stöðugt full af fréttum á íslensku, mikið er framleitt af þeim og öflugt sjónvarpsefni og kvikmyndir eru til á íslensku og það er mikið magn bóka skrifaðar eða þýddar á íslensku. Þar að auki kennum við börnum íslensku, og ólíklegt er að það breytist í náinni framtíð.

Hinsvegar er mjög takmarkað magn á tölvuleikjum á íslensku. Það er algjör snilld að í dag geta foreldrar oft haft ofan af fyrir börnum með spjaldtölvum og snjallsímum. Þetta getur verið mjög hjálplegt í bílnum, í flugi eða einfaldlega þegar verið er að elda. Frá ungum aldri er krökkum rétt spjaldtölvan eða snjallsíminn með leikjum og myndböndum. Einstaklega auðvelt er að fara á YouTube og finna Latabæjar myndband og setja af stað, eða opna þroskandi snjallsímaleik fyrir viðeigandi aldur. Nema hvað margir foreldrar stimpla inn „Lazy Town” í leitargluggann í stað „Latibær” því það er meira úrval af myndböndum á ensku af þessari alíslensku framleiðslu og þroskaleikirnir eru ekki endilega af hinu góða þegar það kemur að málþroska og barnið skilur ekki eitt einasta orð í leiknum. Hvað varðar afþreyingu er hvað brýnast að búa til meira af íslenskum leikjum.

Landsbankinn sýndi gott fordæmi með nýju Sprota appi sem er ókeypis og vert fyrir foreldra að skoða. Í því er hægt að hlusta á glás af sögum um sprotana, lita, og læra stafina og tölustafina, auk margra þrauta svo sem samstæðuspil og púsl. Einnig er hægt að spila leikinn á vefsíðu sprotanna sprotarnir.is.

Það er mitt mat að óþarfi sé að þýða allt og vera með fullkomin íslensk heiti fyrir allt, oft er í lagi að íslensk þýðing á hlutum liggi á milli hluta þegar komið er upp í fræðileg heiti sem eru lítið notuð og af þröngum hópi. Þar að auki þarf ekki að hafa áhyggjur af því að tökuorð komi í málið, þó það sé gaman þegar vel tekst til að búa gott nýyrði. Hinsvegar þarf að setja meiri kraft í að búa til þroskaleiki og afþreyingarefni á íslensku fyrir yngstu kynslóðina. Til eru allskonar styrkir fyrir rithöfunda til að gefa út efni á íslensku og framleiða íslenskt sjónvarps- og kvikmyndaefni. Kannski er kominn tími til að við einbeitum okkur að þróun smáforrita og leikja á íslensku, sérstaklega fyrir yngstu kynslóðina sem er ennþá að læra íslensku, því á meðan ekki er til úrval af leikjum og smáforritum á íslensku, spila börnin á öðru tungumáli og er þá það tækifæri til að þjálfa málþroska að fara til spillis.  

Höfundur: Anna Kristín Halldórsdóttir nemandi við Háskólann í Reykjavík

Heimildir
Endangered Languages Project FAQ. (e.d.). The Endangered Languages Project. Sótt 27.september 2016 af http://www.endangeredlanguages.com/faq/#q23