Oftast hefur verið dregin upp frekar neikvæð mynd af tölvuleikjaspilun í fjölmiðlum. Í gegnum tíðina hefur ýmislegt verið skrifað í fjölmiðla um áhrif tölvuleikjaspilunar á heilsu okkar og hamingju, þó misvel sé stuðst við vísindalegar rannsóknir. Þar hefur margt verið ritað um tölvuleikjafíkn og ofbeldisfulla tölvuleiki og áhrif þeirra á börn og unglinga. En er ekkert jákvætt við þá?

Tölvuleikir eru mjög vinsælt skemmtunarform og flestir hafa sterka skoðun á þeim hvort sem um ræðir tölvuleikjaspilun barna eða fullorðinna. Fólk í dag ver frítíma sínum mun meira en áður fyrr fyrir framan tölvu og er tölvuleikjaspilun eitt afþreyingarform þar sem þau sækja í. Mörg okkar tengja tölvuleikjaspilun við börn en á árinu 2016 var meðalaldur þeirra sem spiluðu tölvuleiki í Bandaríkjunum 35 ár [1].

Er vaxandi tölvuleikjaspilun áhyggjuefni?

Tölvuleikjaspilun hefur farið ört vaxandi síðustu áratugi og heldur líklega áfram að vaxa og því hljótum við að spyrja okkur hvort þessi þróun sé jákvæð eða neikvæð? Það er ekki óalgengt að heyra bæði af jákvæðum og neikvæðum þáttum tengdum tölvuleikjum í fjölmiðlum. Margir segja að þetta séu óstaðfestar ályktanir sem eru byggðar á sérfræðiáliti og eru ekki studdar af vísindalegum rannsóknum.

Spurningin um hvernig tölvuleikir hafa áhrif á heilann í okkur hefur verið umdeilt efni seinasta áratug. Margir vísindamenn hafa komið með sínar eigin tilgátur um hvernig tölvuleikir hafi áhrif á heilann, oftast þó byggðar á rannsóknum þar sem þátttakendur eru um eða undir hundrað talsins og látnir spila tölvuleiki í 30-90 klukkustundir yfir nokkurra vikna tímabil.

Rannsóknir á jákvæðum þáttum tölvuleikjaspilunar

Vísindamenn hafa tekið saman niðurstöður úr 116 rannsóknum sem snúa að því hvernig tölvuleikjaspilun getur mótað heila okkar og hegðun. Hasarfullir tölvuleikir og herkænskuleikir hafa oftast komið upp í rannsóknum sem telja að tölvuleikir geti bætt heilavirkni á einhvern hátt. Nýlegar rannsóknir sýna að tölvuleikjaspilun getur bætt ákveðin svæði heilans, aðallega þau sem snúa að athygli, sjón og skyndiminni, og gert þau skilvirkari [2].

Rannsókn sem var stýrt af BCBL (Basque Center on Cognition, Brain and Language) leiddi í ljós að herkænskuleikir væru hjálplegir í baráttunni við lesblindu að því leyti að þeir bættu sjónræna athygli og leshæfni. Vandamálið við þá leiki er að þeir innihalda oftast of ofbeldisfulla þætti sem hafa lítið kennslufræðilegt gildi. Þess vegna ætla sérfræðingarnir sem unnu að þeirri rannsókn að nýta sér þá þætti úr leiknum sem bættu sjónræna athygli til þess að þróa nýjan og skemmtilegan hugbúnað. Flest öpp og forrit sem þróuð hafa verið til þess að berjast gegn og meðhöndla lesblindu hafa haft sterkan námsþátt sem börn tengja við leiðindi [3].

Rannsókn sem stýrt var af vísindamanni við Háskólann í Illinois í Chicaco í Bandaríkjunum sýndi fram á að ákveðnir tölvuleikir hjálpuðu eldri borgurum með jafnvægisskyn. Eldri borgarar sem spiluðu sérstaka tölvuleiki sem þjálfuðu heilann höfðu betra göngulag og bætt jafnvægisskyn eftir þá spilun. Þeir spiluðu þrjá leiki: „Road Tour“, „Jewel Diver“ og „Sweep Seeker“. Þessir leikir voru hannaðir til þess að þjálfa skjóta ákvarðanatöku, sjónrænt og staðbundið minni [4].

Rannsakendur frá Háskóla í Katalóníu á Spáni og sjúkrahúss í Massachusets sýndu fram á breytingu í heilastarfsemi þeirra sem spiluðu tölvuleiki. Þeir sýndu fram á bætta almenna og sértæka athygli. Svæði heilans sem sér um að halda athygli var skilvirkara í þeim sem spiluðu tölvuleiki og krafðist minni virkjunar til að halda athyglinni á krefjandi verkefnum [5].

Í rannsókn sem gerð var á Max Planck Institute for Human Development og Charité University Medicine St. Hedwig-Krankenhaus var sýnt fram á að tölvuleikjaspilun veldur stækkun í svæði heilans sem hefur að gera með myndun minnis, staðbundna stefnumörkun, forsjálni og jafnframt fína hreyfifærni. Rannsakendur segja að þetta sanni það að sérstök svæði heilans sé hægt að þjálfa með tölvuleikjum og þess vegna álykta þeir að tölvuleikir geti verið gagnlegir í meðferðum við hinum ýmsu geðsjúkdómum, þar sem svæði heilans eru breytt eða minnkuð í stærð svo sem geðklofa, áfallastreituröskun eða taugahrörnunarsjúkdómum eins og Alzheimers [6].

Geta tölvuleikir gert okkur gáfaðri?

Hefur tölvuleikjaspilun einhver raunveruleg og langvarandi áhrif á viðbragðstíma okkar í daglegu lífi? Flestir herkænskuleikir eins og „Call Of Duty“, „Halo“, „Grand Theft Auto“ og hundruð fleiri krefjast þess við spilun að við skynjum og vinnum mjög hratt úr upplýsingum úr þeim. Að þessu leyti ýta þeir við takmörkum okkar á því hversu hratt okkar mennski heili getur unnið úr upplýsingum og tekið ákvarðanir byggðar á þeim. Tölvuleikir neyða okkur til að hugsa og bregðast hraðar við en þarft er í hinu daglega lífi. Þessu er fléttað saman við þá staðreynd að flestir tölvuleikir hvetja spilara til að bregðast enn hraðar við aðstæðum, því í flestum tölvuleikjum leiðir skemmri viðbragðstími til verðlauna. Sagt er að æfingin skapi meistarann og það er óneitanlega rétt.

Þegar við gerum eitthvað eru rökrétt raf- eða efnaboð send á milli taugafrumna heilans og því meira sem við gerum af þeim hlut því sterkari verður tengingin á milli þessara taugafrumna og þær geta haft hraðari samskipti. Það sem flýtir fyrir vinnsluhraða verkefnisins. Við vitum öll að æfingar bæta frammistöðu. Það að æfa sig breytir byggingu heilafrumna okkar til að flýta fyrir flæði upplýsinga svo ef þau rök gilda fyrir allt annað sem við gerum ætti það ekki að gilda fyrir tölvuleiki? Gæti það verið að því meira sem viðspilum hraða tölvuleiki, þá gæti viðbragðstími okkar aukist í öðrum daglegum verkefnum? Gæti það verið að því meira sem við vinnum úr upplýsingum og bregðumst við þeim í tölvuleikjum að það hafi áhrif á færni okkar í upplýsingavinnslu og ákvarðanatöku í daglegu lífi?

Rannsóknir á neikvæðum þáttum tölvuleikjaspilunar

Neikvæðu afleiðingar tölvuleikjaspilunar geta verið áhrif hennar á umbunarstöðvar í tauganeti heilans. Sýnt hefur verið fram á mun meiri áhrif á þessarar umbunarstöðvar fyrir þá sem kljást við tölvufíkn og ánetjast tölvuleikjaspilun, sem er ekki ólík því sem gerist hjá sjúkum fjárhættuspilurum. Hjá tölvufíklum leiddi taugamynstrið í ljós að þar væri um að ræða ójafnvægi í umbunarkerfi heilans [7].

Einnig er neikvætt hversu mikið ofbeldi er í flestum vinsælum tölvuleikjum í dag. Sumir rannsakendur vildu meina að líklegt væri að síendurtekin birting ofbeldisfulls efnis gæti orðið þess valdandi að það svæði heilans sem tengt er vinnslu á tilfinningalegum og vitrænum ferlum gæti orðið ónæmara fyrir ofbeldi. Þeir sögðu einnig að um tilgátur væri að ræða en hugsanlega gæti það einnig leitt til minnkaðrar tilfinningalegrar svörunar sem snýr að ofbeldisfullum aðstæðum, komið í veg fyrir samúð og jafnvel leitt til árásargirni [7].

Rannsókn sem var gerð í Háskólanum í Montreal sýndi fram á að þeir sem eyddu miklum tíma í að spila skotleiki eins og „Call of Duty“ höfðu minna af gráa efninu í heilanum, í mikilvægum hluta heilans drekans (hippocampus). Minnisfesting á sér stað í svæði heilans sem kallast drekinn, en þar er um tímabundnar minningar að ræða [8].

Að lokum

Líklegt er að sumir tölvuleikir hafi bæði jákvæða þætti eins og að bæta athygli, sjónminni og fleira varðandi heildaruppbyggingu heilans og svo neikvæða þætti eins og hættu á fíkn, of mikla birtingu ofbeldis eða jafnvel einnig einhver neikvæð áhrif á ákveðin svæði heilans.

Eins og með flest alla tölvunotkun þarf að gæta hófs við tölvuleikjaspilun, en einnig þarf að rannsaka betur áhrif tölvuleikjaspilunar á heilastarfsemi í framtíðinni. Það þarf klárlega fleiri rannsóknir og stærra úrtak þátttakenda í þeim, svo að birtar niðurstöður úr þeim í virtum tímaritum séu marktækar og aðrir vísindamenn véfengi þær ekki og komi með niðurstöður úr rannsóknum sem skerast á við þær fyrri.

Höfundur: Fjóla Baldursdóttir nemandi við Háskólann í Reykjavík

Heimildir:

[1]"Video game culture", En.wikipedia.org, 2018. [Online]. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/Video_game_culture. [Accessed: 17-Sep-2018].

[2] "Video games can change your brain: Studies investigating how playing video games can affect the brain have shown that they can cause changes in many brain regions", ScienceDaily, 2018. [Online]. Available: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/06/170622103824.htm. [Accessed: 17-Sep-2018].

[3] "Action video games to fight dyslexia",Medicalxpress.com, 2018. [Online]. Available: https://medicalxpress.com/news/2017-12-action-video-games-dyslexia.html. [Accessed: 17-Sep-2018].

[4]"Computer games give seniors balance benefits, study shows",Cbsnews.com, 2018. [Online]. Available: https://www.cbsnews.com/news/computer-games-give-seniors-balance-benefits-study-shows. [Accessed: 17-Sep-2018].

[5] "Playing Video Games Shapes Brain And Behaviour: Gamers May Have Better Attention Spans, But Less Self-Control",Medical Daily, 2018. [Online]. Available: https://www.medicaldaily.com/playing-video-games-shapes-brain-and-behavior-gamers-may-have-better-attention-419654. [Accessed: 17-Sep-2018].

[6] "How video gaming can be beneficial for the brain",Mpg.de, 2018. [Online]. Available: https://www.mpg.de/research/video-games-brain. [Accessed: 17-Sep-2018].

[7] "Video games can change your brain: Studies investigating how playing video games can affect the brain have shown that they can cause changes in many brain regions",ScienceDaily, 2018. [Online]. Available: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/06/170622103824.htm. [Accessed: 17-Sep-2018].

[8] H. Bodkin, "Playing shooter video games damages the brain, study suggests",The Telegraph, 2018. [Online]. Available: https://www.telegraph.co.uk/science/2017/08/07/playing-shooter-video-games-damages-brain-study-suggests/. [Accessed: 17-Sep-2018].