Sveinn V. Ólafsson, verkfræðingur hjá Staðlaráði Íslands

Í lok ársins 2002 höfðu verið gefin út um 560.000 vottorð um heim allan fyrir gæðakerfi fyrirtækja sem eru í samræmi við IS0 9000 staðlana. Um þrír tugir íslenskra fyrirtækja hafa fengið gæðakerfi sín vottuð samkvæmt ISO 9001. Það er frekar lág tala miðað við það sem gerist í Vestur-Evrópu. Reikna má með að breyting verði þar á, því  fjöldi þeirra fyrirtækja í öllum greinum atvinnulífsins sem fá gæðakerfi sín vottuð eykst hröðum skrefum.

Kjarnastaðlar ISO 9000

Staðlarnir mynda eina heild og bæta hvern annan upp. Eftirtaldir staðlar mynda kjarnastaðla ISO 9000 raðarinnar:

·        ÍST EN ISO 9000:2000 Gæðakerfi - Grundvallaratriði og íðorðasafn
ISO 9000 inniheldur skilgreiningar á hugtökum eins og t.d. „gæði" og tryggir þannig að skilningur manna sé einn og hinn sami.

·        ÍST EN ISO 9001:2000 Gæðakerfi – Kröfur
ISO 9001 fjallar um grunnkröfur til gæðakerfa og eftir honum er hægt að votta gæðakerfin. Staðallinn kemur þannig í stað eldri útgáfu af ISO 9001, 9002 og 9003.

·        ÍST EN ISO 9004:2000 Gæðakerfi – Leiðbeiningar um bættan árangur
ISO 9004 er mikilvægur staðall fyrir þá sem vilja bæta rekstur sinn og ná meiri árangri í gæðamálum.

 
Handbókin: ISO 9001 fyrir lítil fyrirtæki – Leiðsögn
Handbók þar sem fyrirtækin njóta leiðsagnar manna sem áttu stærstan þátt í gerð ISO 9000 gæðastjórnunarstaðlanna og gerst þekkja hvernig taka á upp gæðastjórnunarkerfi byggt á ISO 9001:2000. Bókin er ómetanlegt stuðningsefni við kjarnastaðlana fjóra í ISO 9000 röðinni; ISO 9000, 9001, 9004 og 19011. Meginkaflar bókarinnar:

• Gæðastjórnunarkerfi
  Í kaflanum er að finna almennar upplýsingar um gæðastjórnunarkerfi samkvæmt ISO 9001.
• Hvernig á að byrja
  Kaflinn geymir hagnýtar ráðleggingar varðandi þá kosti sem fyrirtæki eiga ef ætlunin er að taka upp gæðastjórnunarkerfi.
• Leiðsögn um ISO 9001
  Hér er að finna meginmálið úr ISO 9001 staðlinum sjálfum. Jafnframt er leiðsögn um efnið til að auka skilning á kröfunum, ásamt dæmum og tillögum.
  
  

Fjöldi vottarða gæðakerfa í upplýsingatækni
Eins og áður sagði höfðu verið gefin út um 560.000 vottorð um heim allan fyrir gæðakerfi í lok árs 2002.  Af þeim fjölda voru um 7800 vottorð í flokknum upplýsingatækni (information technology) eða 1,4% af heildinni. Það kann að hljóma sem frekar lág tala, en er það reyndar alls ekki ef betur er að gáð.  Upplýsingatæknin er þarna tilgreind sérstaklega en eins og allir vita er verið að beita  upplýsingatækni út um allt. Sem dæmi má nefna að flokkur eins vélar og búnaður telur rúmlega 35.000 vottorð, rafmagnsvörur og sjóntæki um 43.000 o.s.frv. Í flestum þessara flokka er verið að votta gæðakerfi fyrirtækja þar sem upplýsingatækni er mjög fyrirferðarmikil í starfseminni. Ágætt dæmi væri fyrirtæki eins og Marel sem er flokkast væntanlega með vélum og búnaði þrátt fyrir að upplýsingatækni sé sífellt að verða veigameiri þáttur í starfsemi þess.

Staðlar fyrir upplýsingatækni
Hugbúnaðarfyrirtæki sem þróar upplýsingakerfi beitir bæði verkefnastjórnun (project management) og samstæðustjórnun (configuration management). Breytingar á vörum fyrirtækisins, vélbúnaði hjá notendum og laga- og reglugerðarumhverfi kalla á flókin verkefni í þjónustu við notendur.  ISO 9000 er grunnleiðsögn um hvernig skuli koma upp skjalfestum verklagsreglum til að stýra breytingum á ferlum og umbótum. ISO 10006 og ISO 10007 leiðbeina síðan enn frekar við að þróa verklag sem hentar fyrir verkefnisstjórnun annarsvegar og samstæðustjórnun hinsvegar.

• ISO 10006:2003 Quality management systems -- Guidelines for quality management in projects

• ISO 10007:2003 Quality management systems -- Guidelines for configuration management

Að styðjast við slíka staðla gerir fyrirtæki á upplýsingatæknisviði hæfari til að takast á við breytingar í á öllum sviðum og getur táðið úrslitum um stöðu þess á mörkuðum.